بازارگردان یعنی چه

در بازارهای اوراق بهادار، یک شخص حقوقی که به آن بازارگردان یا بازار ساز می‌گویند خدماتی را در حوزه معاملات برای سرمایه‌گذاران یک سهام فراهم می‌کند. اولین خدمتی که بازارگردان‌ها ارائه می‌کنند کنترل قیمت است، هدف اصلی بازارگردان، نزدیک نگه‌داشتن قیمت معامله یک سهم به ارزش ذاتی آن است. بازارگردان با قرار دادن سفارش فروش اندکی بالاتر از ارزش یک سهم و سفارش خرید اندکی پایین‌تر از ارزش، تا حدودی قیمت واقعی سهم را برای سهامداران و افرادی که قصد سرمایه‌گذاری دارند، تعیین می‌کنند.

وظیفه دوم که بازارگردان ارائه می‌کند پر کردن شکاف قیمتی است. شکاف قیمتی به تفاوت بین قیمت ارائه‌شده توسط خریدار و قیمت ارائه‌شده توسط فروشنده می‌گویند. هرچقدر شکاف کمتر باشد نشان‌دهنده نقد شوندگی بیشتر و هزینه معاملات کمتر است. هزینه معاملات کمتر از این لحاظ که اگر خریدار پس از خرید بخواهد فوراً سهام خود را بفروشد، زیان بالایی بابت تفاوت قیمت خریدوفروش متحمل نمی‌شود . بازارگردان موظف است تا شکاف قیمتی را تا حد ممکن به حداقل برساند تا انجام معاملات برای سهامداران و سرمایه‌گذاران جدید آسان‌تر شود.

 

 

نقد شوندگی

یکی از ویژگی‌های مهم بورس نقد شوندگی بالای آن نسبت به سایر بازارهای سرمایه‌گذاری است. گردش مالی بالای این بازار موجب کاهش ریسک نقد شوندگی بورس شده است. درنتیجه سرمایه‌گذاران می‌توانند با خیال آسوده‌ اقدام به خرید سهام کنند و درصورتی‌که نیاز به سرمایه خود داشته باشند، با فروش سهام، به‌راحتی دارایی خود را به وجه نقد تبدیل کنند. این در حالی است که در سایر بازارها بسته به شرایط موجود، نقد شوندگی ممکن است با مشکل مواجه شود. به‌طور مثال بازار مسکن ازجمله بازارهای سرمایه‌گذاری است که به دلیل رکودهای دوره‌ای و سرمایه موردنیاز بالا، مشکل نقد شوندگی داشته و امکان خریدوفروش در آن به‌راحتی ممکن نیست.

 

وظایف بازارگردان چیست؟

به‌طورکلی، وظایف اصلی بازارگردان‌ها شامل موارد زیر است:

• افزایش نقد شوندگی سهام شرکت‌ها
• جلوگیری از نوسان شدید قیمت‌ها با محدود کردن دامنه نوسان
• کنترل عرضه و تقاضا در سهم
• حفظ نقدینگی کلی موجود در بازار

بنابراین بازارگردان نقش مهمی در معاملات یک سهم ایفا می‌کند و نقد شوندگی نماد تا حد زیادی به عملکرد آن بازارگردان مربوط می‌شود.

وجود بازارگردان چه کمکی به بازار سرمایه می‌کند؟

بازارگردان این اطمینان را ایجاد می‌کند که سرمایه‌گذاران منطقی‌تر رفتار کنند، چیزی که باعث هیجانی شدن بازار می‌شود این است که سرمایه‌گذاران نگران ریزش سهام و تشکیل صف فروش و درنتیجه ناتوانی درفروش سهام خود شوند.

این اضطراب به‌کل بازار منتقل می‌شود و می‌تواند کل بازار را متشنج کند. این سیستم بیشترین فایده را برای معامله‌گران دارد زیرا به آن‌ها اجازه می‌دهد که هر زمان که بخواهند معاملات را انجام دهند و به سرعت وارد یک سهم شوند یا از آن خارج شوند. به‌عنوان مثال، هنگامی‌که سهامدار برای فروش 100 سهم شرکت نمونه در بازار سفارش می‌گذارد، یک بازارگردان سهام را از او خریداری می‌کند، حتی اگر خریدار دیگری در بازار وجود نداشته باشد. برعکس این امر نیز صادق است، در صورتی که مایل به خرید سهمی باشید که برای آن فروشنده‌ای وجود ندارد؛ بازارگردان تعداد سهام مورد نظرتان را به شما می‌فروشد.

 

سود و زیان بازارگردان

بازارگردان‌ها با توجه به تعهدی که در قبال خریدوفروش سهام شرکت‌ها دارند، همواره با ریسک بالایی مواجه هستند. این شرکت‌ها در شرایطی سود می‌کنند که بتوانند سهام خریداری ‌شده خود را در قیمت بالاتری به فروش برسانند و از اختلاف قیمتی بین خریدوفروش آن سهم سود کنند. از سوی دیگر در زمانی که بازار سهام با افت مواجه می‌شود، بازارگردان به دلیل تعهدی که مبنی بر خرید سهام دارد، باید روزانه تعداد مشخصی سهم خریداری کند. درصورتی‌که همچنان فشار عرضه بالا باشد، با افت قیمت‌ها در بازار، بازارگردان نیز متضرر می‌شود. از سوی دیگر در زمان  تشکیل صف خرید، بازارگردان مجبور است سهم خریداری‌شده را در قیمت معاملاتی روز به مشتریان بفروشد و این عملیات برای بازارگردان زیان‌ده است.

 

عوامل تأثیرگذار بر روی بازارگردان

• عرض بازار

باوجود جریان دوطرفه سفارش خریدوفروش سهام که پیوسته شکل می‌گیرد، قیمت متعادلی که همان ارزش ذاتی سهم است، به وجود می‌آید که بیان‌کننده عرض بازار سرمایه هست. در این بازار، بازار گردان‌ها کمی سود می‌برند که منجر به فعالیت آن‌ها می‌شود.

• عمق بازار

عمق بازار همان جریان پیوسته سفارش‌ها خریدوفروش در قیمت‌های متفاوت با قیمت تعادلی است؛ چراکه قیمت عرضه و تقاضا به‌طور پیوسته در حال نوسان و تغییر هست. در این شرایط بازار با عمق زیاد، آن‌ها با کمترین اختلاف بین قیمت خریدوفروش دست به کار می‌شوند تا میزان اختلاف چشمگیر نشود. البته، در بازار کم عرض و کم عمقی که هم گسسته است و هم برای عرضه و تقاضا کششی وجود ندارد، میزان اختلاف زیاد خواهد بود. در این شرایط باوجود فعالیت‌های انجام‌شده توسط بازار گردان‌ها، جذابیت حضور آن‌ها نیز کم خواهد شد.

• تناسب بین سرمایه‌گذاران اطلاعات محور به نقدینه محور

به‌طور معمول، سرمایه‌گذاران فعال در بازار در دودسته طبقه‌بندی می‌شوند. برخی در جهت سرمایه‌گذاری بر روی منابع مالیشان فعالیت می‌کنند. برخی دیگر نیز، ادعا دارند که نسبت به یک شرکت خاص، اطلاعات بیشتری نسبت به سایر افراد دارند؛ بنابراین، با تکیه‌بر اطلاعاتشان، قیمت اوراق را ارزیابی و نسبت به انجام معاملات اقدام می‌کنند.

 

بازار گردانی نوین

با پیاده‌سازی فناوری‌های جدید و استفاده از روش هوش مصنوعی و یادگیری عمیق، مدل‌های معاملاتی متنوعی ایجادشده است. این مدل‌ها با استفاده از داده‌های گذشته و پیش‌بینی آینده و همچنین باکمک آزمون و خطاهای مختلف به اجرای معاملات بازار گردانی سهام پرداخته‌اند. همچنین، با ایجاد پلتفرم‌های معاملاتی شبیه سازی شده، صنعت بازار گردانی را به سمت شکل‌گیری معاملات خودکار و بی‌نیاز از دخالت نیروی انسانی نسبت به تصمیم‌گیری پیش برده‌اند.

 

قوانین بازار گردانی در بورس

ﺣﺪاﻗﻞ ﺳﻔﺎرش اﻧﺒﺎﺷﺘﻪ:

حداقل تعداد سفارش خرید و حداقل تعداد سفارش فروشی که بازارگردان باید طبق تعهدنامۀ بازار گردانی در سامانۀ معاملاتی به‌صورت فعال نگه دارد.

ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﻌﺎﻣﻼت روزاﻧﻪ:

حداقل میزان معاملات در نماد معاملاتی مورد بازار گردانی است كه بازارگردان موظف به انجام آن در يك روز معاملاتي هست تا تعهدات وی طبق این دستورالعمل در آن روز معاملاتی ایفاء شده تلقی شود.

دامنه مجاز ﻧﻮﺳﺎن قیمت در بازار گردانی:

ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺠﺎز ﻗﻴﻤﺖ نماد معاملاتی در ﻫﺮ جلسۀ معاملاتی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ تسویه و یا قیمت پایانی جلسۀ معاملاتی قبل اﺳﺖ.

دامنه ﻣﻈﻨﻪ در بازار گردانی:

ﺣﺪاﻛﺜﺮ اﺧﺘﻼف ﺑﻴﻦ ﻗﻴﻤﺖ ﺳﻔﺎرش ﺧﺮﻳﺪ و ﺳﻔﺎرش ﻓﺮوش در ﻫﺮ نماد معاملاتی بر حسب درﺻـﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎزارﮔﺮدان در ﺳﺎﻣﺎﻧﺔ ﻣﻌﺎﻣﻼت ﺑﻮرس وارد ﻣﻲ‌ﻧﻤﺎﻳﺪ. اﻳﻦ درﺻﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﺳﻔﺎرش ﺧﺮﻳﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد.